مسجد كبود تبریز
لحظه‌ای كه با تمام وجود قدم به درون مسجد کبود نهادیم، با آنكه از آن همه زیبایی چیز زیادی به جای نمانده، باز هم این فضای ایرانی – اسلامی است كه روحمان را با دنیایی از عرفان و ملكوت گره می‌زند.
در مرکز استان آذربایجان شرقی هستیم، استانی که در طول تاریخ مردمان غیورش مرزهای آن را از تجاوز قبائل مختلف در امان نگه داشته و هنرمندان ایرانی نیز با ساخت بنایی چنین آسمانی مرهمی بر دردهای مردم این خطه کهن بودند.
هنگامی که در این شهر تاریخی به گشت و گذار پرداختیم در خیابان امام خمینی بعد از چهارراه منصور، در پاركی حقیر، بنایی اصیل نظرمان را به خود جلب کرد.
مسجد کبود كه عمارت مظفریه نیز خوانده می‌شود به دستور جهانشاه بن شاه یوسف از فرمانروایان قره قویونلو ساخته شده است. ولی ادامه كار بنا به خواست خاتون جان بیگم زوجه جهانشاه و در سال 870 ه. ق به پایان رسید.
این بنای تاریخی به دلیل اهمیت زیادی که دارد، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و به دست جوانان هنرمند ایرانی در حال بازسازی است.
همانطور كه از نامش پیداست، این عمارت تماما با كاشی‌های لاجوردی و فیروزه فام پوشیده شده است؛كاشی‌هایی از جنس دریا و آسمان.
در لابلای این فیروزه‌ها، كاشی‌هایی به رنگ سیاه و سفید نیز خود نمایی می‌كنند كه به سبك و سیاق معرق در كنار هم با نظمی‌چشم‌نواز چیده شده‌اند.
سر در اصلی مسجد با كاشیكاری معرق و كتیبه‌های به خط ثلث و تابلو‌هایی با خط كوفی شامل سوره‌های قرآن از كاملترین نمونه‌های معرق دوران اسلامی‌به شمار می‌روند.
در آرامگاه بنا، هنرمند، از كاشی‌های شش ضلعی لاجوردی برای تزئین استفاده كرده است. ازاره‌ها با تخته سنگ‌هایی از جنس مرمر و با كتیبه‌هایی حجاری شده به نقوش اسلیمی‌ظریف تزیین شده‌اند.
با آنکه هنرمند کاشیکار تمام ظرافت خود را در ساخت آن بکار گرفته است ولی نبود نور کافی درون مسجد، دیده شدن این ظرافت‌ها را با مشکل مواجه کرده است. کاش می‌شد این همه ذوق سلیم را با جلوه بیشتری در انظار بازدید کنند گان نمایان ساخت تا از قدرت نقوش اسلیمی آن کاسته نشود.
گنبد عظیم مسجد یكی از بزرگترین ساخته‌های آجری معماران دوره ایلخانی به شمار می‌آید. تقسیم وزن گنبد بر روی پایه‌های متعدد آن كه از داخل به خوبی دیده می‌شود بزرگترین دست آورد هنرمندان ایرانی در طول تاریخ معماری ایران است كه ریشه در دوران ساسانی دارد.
به گفته كارشناسان در هیچ نقطه‌ای از دنیای اسلام این همه ظرافت و عظمت یك جا و در كنار هم پدید نیامده است. ذهن با دیدن این همه زیبایی به آرامشی بدیع دست می یابد ولی چه کوتاه زمانی ست که این احساس ناب با روح آدمی درگیر است زیرا وجود قهوه خانه‌ای با میزو صندلی‌های پلاستیکی رنگارنگ در پارک اطراف مسجد انسان را دوباره به زندگی دنیوی باز می گرداند.
سقف آرامگاه و گنبد خانه اصلی مسجد در زلزله‌ای كه در سال هزاروصد و نودوسه (هجری قمری ) تبریز را لرزاند تخریب گردید، بخش‌های تخریب‌شده به همت مرحوم استاد رضا معماران در سال 1352 با نظارت سازمان ملی حفاظت آثار باستانی بازسازی گردید.
كاشیكاری محراب مسجد، جلوه‌ای بدیع از این هنر را در مسجد به نمایش گذارده است كه مقرنس‌هایی با پوشش معرق و طرح‌های اسلیمی‌و كاشیكاری‌هایی به رنگ‌های فیروزه‌ای، لاجوردی، سفید و طلایی را در برابر دیدگان قرار می‌دهد.
در سرزمین كوهكن‌ها
تكیه بر كوه
روستای تاریخی و زیبای کندوان شهرستان اسکو در فاصله 22 کیلومتری جنوب شهر اسکو و 62 کیلومتری شهر تبریز واقع است. کندوان روستایی است کوهستانی و ییلاقی که خانه های هرمی شکل آن از نوع معماری صخره ای و در نوع خود کم نظیر است. قدمت این روستا طبق بررسی های انجام یافته به قرن هفتم هجری و طبق نظریه هایی به دوره های قبل از اسلام مربوط می شود.
بلندی این تپه های مخروطی و هرمی شکل گاهی به حدود 30 تا 40 متر می رسد. داخل این خانه های صخره ای اتاق های متعددی حفر گردیده و به صورت منازل مسکونی ، انبار و محل نگهداری دام مورد استفاده قرار گرفته اند.در داخل هر مخروط حفره هایی از یک تا چهار طبقه حفاری شده و کوچه ها در واقع همان شیارهای ناشی از آبرفت های مربوط به باران است که در طی سالیان دراز ایجاد گردیده است.
دور نمای خانه های صخره ای این روستا به صورت تپه های کم نظیر کله قندی مخروطی در نوع خود منحصر به فرد است و منظره خاصی به این روستا بخشیده است. نوع زندگی کوهستانی و دامداری سنتی و شدت سرمای زمستان در این منطقه ییلاقی روستائیان را مجبور به سکونت در این خانه ها نموده است که به علت تامین گرمای طبیعی ، برای زندگی مناسب است.
تاریخ کندوان
تاریخ دقیق و مستندی از قدمت روستای کندوان وجود ندارد. کتر همایون: او معتقد است که اهالی کندوان ابتدا ساکن حیله ور بودند و در جهت مصونیت از حمله دشمنان و حوادث طبیعی به کندوان پناه برده اند. بررسی های سفالینه این منطقه حاکی از آن است تا قبل از زمان ایلخانان محل سکونت بوده است. او معتقد است ابتدا کران ها به جهت مقابله با دشمنان و در امان ماندن از آنها مورد استفاده قرار می گرفته ولی به تدریج جهت مقابله با سرما و گرما این مکان مطلوب را انتخاب کرده اند.
نظریه دیوید رول «David Rohl» و پیتر مارتینی «Peter Martini»:
از نظر این دو باستانشناس کندوان قدمت بسیاری دارد. معتقد است کندوان محل هبوت حضرت آدم و احتمالا بهشت عدن نیز در آنجا واقع شده است که این نظریه مستند دقیق علمی و تاریخی ندارد، ولی آنچه از نظریه او استخراج می شود این است که رگه هایی از زندگی پیش از تاریخ می توان مشاهده کرد.
جمعیت: براساس آخرین سرشماری جمعیت فصلی کندوان 691 نفر در قالب 208 خانوار که از این تعداد 590 نفر جمعیت ساکن در قالب 180 خانوار و 101 نفر جمعیت فصلی می باشد. (در فصل حضور گردشگران ساکن هستند)
آب معدنی کندوان
علاوه بر ترکیب و معماری جالب خانه های این روستا وجود آب معدنی گوارایی که در کنار رودخانه از دل یک تپه سرچشمه می گیرد نیز بر شهرت کندوان افزوده است. آب معدنی کندوان برای رفع امراض کلیوی بسیار مفید تشخیص داده شده است ؛ از این جهت بسیاری از مردم بخصوص بیماران برای تهیه این آب گوارا به روستای کندوان مراجعه می نمایند.
بطور کلی روستای کندوان به جهت وجود آب معدنی و خانه های جالب و منحصر به فرد و دره سرسبز و خرم وآب و هوای مطبوع و همچنین وجود محصولات لبنی و عسل معروف کوهستانی سبب جذب تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی از دور و نزدیک به این روستا شده است.در فصول مناسب خصوصا تابستان روستای کندوان میزبان مسافران بسیاری است که به دیدن این منطقه کم نظیر می آیند.
به نظر می رسد صخره های مخروطی شکل کندوان در مراحل اولیه زمین شناسی در نتیجه جابه جایی کوه ها و فشارهای درونی به سطح زمین راه یافته و شکل گرفته اند و حفره های طبیعی مخروط ها نشان می دهند که همزمان با شکل گیری آن ها با آزاد شدن گازهای درونی این حفره ها بوجود آمده اند.کندوان لغتی کاملا ترکی است که از دو لغت کند بمعنای ده و وان بمعنای مکان تشکیل یافته است. میتوان گفت کندوان یعنی دهکده.
لعه ضحاك
قلعه ضحاك(آژدهاك) یا داش قلعه در 28 كیلومتری شرق عجب‌شیر و در ساحل شرقی دریاچه ارومیه و در 95 كیلومتری جنوب تبریز قراردارد.
قلعه ضحاك با بیش از 3000 سال قدمت بر فراز كوه منفرد، از مكان‌های مهم اقوام مانایی و مادها بوده است.این قلعه در نزدیكی شهرستان عجب شیر در استان آذربایجان و یكی از مكان‌های دیدنی است كه در ارتفاع ۲۳۰۰متری از بستر رودخانه قلعه قرار گرفته است.
قدمت قلعه ضحاك به اقوام مانایی و مادها برمی‌گردد و در تاریخ نام‌های متعددی از جمله؛ ضحاك ، اژدهاك، قیز قلعه سی، داش قلعه سی، باروآس، رویی دژ و قلعه گویی ذكر شده است.قلعه ضحاك اولین بار توسط یك هیئت باستانشناسی آلمانی در سال 1971 میلادی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
آثار برجای مانده از برج‌های نیم استوانه‌ای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها كه از سنگ‌های مكعب مستطیلی است، قدمت آن را تا دوره ساسانی می‌رساند ولی سفال‌های به دست آمده از این قلعه مربوط به سده‌های ششم و هفتم هجری است.از این قلعه كه به عنوان یك دژ استفاده می‌شده، از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن كنده كاری شده است.
در این قلعه مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و ده‌هاآثار دیگر وجود دارد.نیمی از اتاق‌های قلعه بی سقف در زمین كنده شده و نیم دیگر در كوه و به صورت حفره‌ای درآورده شده است.اغلب این حفره‌ها چاله آبی هم (آب انبار) دارند. همچنین بر دیوارهای این حفره‌های سنگی، طاقچه‌های كوچكی كنده شده است.
در داش قلعه ضحاك، تك حفره‌هائی نیز دیده می‌شود كه تمام آن را در صخره‌های عمودی كوه كنده‌اند.علاوه بر اینها، آب چشمه‌ای كه در دامنه كوه مقابل قرار دارد با فشار متوسط لوله‌هایی كه در زمین كار گذاشته شده از روی پشته مابین گذشته و به ارتفاع قلعه می‌رسد.
مسیر لوله آب از روی بستری كه در زمین به وضوح نمایان است معلوم می‌گردد به علاوه تكه‌های متعددی از لوله‌های گلی و بقایائی از قالب سنگی كه با بی‌قیدی از بستر كنده شده است در اطراف دیده می‌شود.
بستر لوله به عرض 50 سانتی‌متر و عمق آن حداقل یك متر بوده است. لوله‌های گلی تقریباً از تكه‌های خورد تكمیل شده در یكدیگر رفته و در بستر قرار گرفته‌اند.این قلعه از تاراج و كندوكاوهای غیرمجاز در امان نبوده و فضای اطراف قلعه پوشیده از حفره‌هایی است كه توسط غارتگران برای بدست آوردن عتیقه، زیرورو شده است.
تالاب آلمالو گلی سهند
تالاب آلمالوگلی سهند كه ازنوع تالاب های دریاچه ای است درارتفاع د وهزار و400متری جنوب شرق ارتفاعات سهند وبا 30هكتار وسعت دربالای قله ای واقع شده است. این تالاب به دلیل ارتفاع بالای محل استقرارخود ازحوزه آبریز چندانی برخوردار نبوده وبه علت عدم ارتباط به چشمه ای خاص، تنها از بارش برف و باران تغذیه می شود. تمام سطح دریاچه وتالاب آلمالوگلی، پوشیده از انواع گیاهان آبزی بوده و فضاهای خالی بسیار كمی در گوشه وكنار آن دیده می شود. گیاهان آبزی تالاب مزبور، محیط مناسبی برای لانه گزینی و تخم گذاری انواع پرندگان فراهم كرده به طوری كه درفصول بهار و تابستان، تعدادی پرنده آبزی همچون كله سبزوچنگررا می توان درآنجا مشاهده كرد.
به دلیل رشد زیاد گیاهان آبزی وبروز پدیده دیفتریكاسیون، امكان زندگی برای ماهیان درتالاب فراهم نیست. اراضی محدوده تالاب آلمالوگلی، محل اطراق گله های بزرگ احشام اهلی است كه ازجمله منابع آلاینده تالاب زیبای گسترده دردامن سهند، عروس كوهستان های ایران، محسوب می شود. دراثرتردد بیش ازحد دام ها،خاك زمین های اطراف دریاچه طبیعی آلمالوگلی به شدت كوبیده شده وبازدهی خود را برای رویش گونه های گیاهی ازدست داده است.
راه دسترسی به تالاب آلمالوگلی، جاده شوسه و کوهستانی به طول ۴۸ کیلومتری است که از غرب ۶۶ کیلومتری جاده تبریز - میانه منشعب می شود.
قلعه بابک خرم دین
قلعه جمهور معروف به دژ بابک در 50 کیلومتری شمال شهرستان اهر و در ارتفاعات غرب رود بزرگ قره‌سو استان آذربایجان شرقی قرار دارد؛ منطقه‌ای که به نام کلیبر معروف است.
دژ بابک خرمدین بر فراز قله کوهستانی در حدود 2300 تا 2700 از سطح دریا ارتفاع دارد.
قلعه بابک که به نام‌های قلعه بابک، دژ بابک، بذ و قلعه جمهور هم معروف است دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرمدین بوده است که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است.
مسافت راه کلیبر به قلعه حدود 3 کیلومتر است و به هنگام عبور باید گردنه‌ها و گذرگاه‌های خطرناکی را پشت سر گذاشت.
قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ باید از معبری عبور کرد که به صورت دالانی است و از سنگ‌های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور1 نفر را دارد و دو نفر به سختی می‌توانند از آن بگذرند.
فاصله این معبر تا باروی قلعه در حدود 200 متر است و مقابل آن قرار دارد. از همین نقطه است که صعوبت راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره کننده آن بیننده را به اعجاب وا می دارد.
محوطه داخلی آنها نیز به وسیله نوعی ساروج غیر قابل نفوذ گردیده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام مضایق و محاصره‌ها از آب آنها استفاده می‌شده است.
امتداد بصری معبر در نهایت به دروازه قلعه ختم می‌شود و دقیقاً در راستای آن قرار دارد که باعث می‌شود ورود هر تازه وارد و سپاهی و غیره از طریق دو برج دیده بانی در سمت دروازه ورودی قابل رؤیت باشد.
برای نفوذ به داخل تنها راه ورود دروازه اصلی است و از کوهستان امکان وارد شدن به قلعه وجود ندارد.
با گذر از دروازه ورودی و پشت سر گذاشتن بارو، جهت رسیدن به دژ اصلی باید از گذرگاهی باریک که حدود 100 متر صعود از ارتفاع را نیز به همراه دارد گذشت تا به مدخل ورودی قلعه رسید، مسیری صعب العبور که از یک سمت مشرف به دره‌ای است با جنگل‌های تنک و ژرفایی در حدود 400 متر که به صورت تیغه و دیواره تا قعر دره ادامه دارد.
در تکیه گا‌ه‌های طبیعی این دیواره‌ها و 4 جهت بنا 4 جایگاه برای دیده‌بان‌ها به صورت نیمه استوانه ساخته شده است. اینها مقر کوه بانیه‌ها و سربازانی است که هر جنبنده‌ای را تا کیلومترها دورتر، از فراز دره‌ها و کوهپایه‌ها زیر نظر می‌گرفتند.
پس از صعود، برای ورود به دژ اصلی از مدخل دیگری با پلکان‌هایی نامنظم باید عبور کرد. طرفین مدخل دژ، به وسیله دو ستون کاذب مشخص شده است.
بنای دژ که دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را 7 اتاق فرا گرفته است، اتاق‌هایی که به تالار مرکزی را دارند.
در قسمت شرقی دژ تأسیسات دیگری مرکب از اتاق‌ها و آب انبارها ساخته شده است؛ سقف آب انبارها با طاق جناغی و گهواره‌ای استوار شده‌اند.
محوطه داخلی آنها نیز به وسیله نوعی ساروج غیر قابل نفوذ گردیده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام مضایق و محاصره‌ها از آب آنها استفاده می‌شده است.
در سمت شمال غربی دژ پلکان‌هایی سرتاسری وجود داشته که اکنون ویران شده و قسمت‌هایی از آن بیرون خاک است و تنها راه صعود به بخش‌های مرتفع تر بناست.
از آثار معماری و برخی از سنگ‌های زبره تراش و روش چفت و بست سنگ‌ها و ملات ساروج و اندود دیوارها از نوعی گچ و خاک میتوان دریافت که ساختمان این دژ و قلعه در روزگار اشکانیان و بخصوص ساسانیان ساخته شده است.
این دژ در قرون دوم و سوم و تا چند قرن پس از آن مورد تعمیر و مرمت قرار گرفته و تغییراتی در آن به وجود آمده و الحاقاتی در بنا ایجاد شده است.
اشیا و ابزاری که از قلعه بابک به دست آمده، سفالینه‌های منقوش و لعاب خورده است که یک دوره استقرار تا اوایل قرن هفتم هجری را نمایش می‌داد.
همچنین تعدادی سکه مسی کشف شده که برخی از آنها به علت ساییدگی و زنگ خوردگی فراوان غیرقابل خواندن است و در بین این سکه‌ها برخی مربوط به اتابکان آذربایجان و هزارسیبان (قرون ششم و هفتم هجری) هستند.
به لحاظ سوق الجیشی موقعیت استقرار بنا بر فراز قله به گونه‌ای ست که 20 نفر سپاهی قادر بودند هجوم یک سپاه صد هزار نفری را مانع شوند و تلفاتی هم نداشته باشند. چون تیر و کمان و اسلحه معمول زمان به سربازان و مستحفظانی که بر بلندی موضع می‌گرفتند به جهت بعد مسافت بی تاثیر بودند.
قلعه بابک در سال 1345 با شماره 623 در لیست آثار ملی، تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و مرمت آن از سال 1376 توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز شد.
.: Weblog Themes By Pichak :.
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
